Pilniki ręczne to narzędzia przydatne głównie do obróbki drewna i metalu.
Pilniki do metalu dzielą się na: pilniki do metali miękkich oraz pilniki do metali twardych. Oprócz tego wyróżnia się również pilniki do syków, pilniki kluczykowe, pilniki frezowane, pilniki karoseryjne, pilniki do ostrzenia, pilniki warsztatowe, pilniki z uchwytem (lub bez), pilniki ze stali, a także pilniki pokryte powłoką diamentową. Często zalicza się do nich także pilniki do ostrzenia pił łańcuchowych.
W przypadku pilników do drewna przestrzeń robocza wyposażona jest w znacznie większe zęby, które są rzadko osadzone. Występują w wielu wymiarach i kształtach. Dzięki temu można je z łatwością dopasować do rodzaju obrabianego drewna, a także specyfiki jego powierzchni. Podobnie jak w przypadku pilników do metalu, tak i przy pilnikach do pracy z miękkim drewnem należy pamiętać o ich systematycznym czyszczeniu.